W średniowiecznej Europie na początku XV wieku panowała sztuka gotycka. W tym okresie powstały dwa niezależne ośrodki malarstwa nowożytnego. Jeden z nich powstał na północy kontynentu – w Niderlandach.
Cechy charakterystyczne dla nowego stylu malarskiego
Nowy styl, który narodził się w Niderlandach charakteryzował się przede wszystkim niezwykle realistycznym ukazywaniem świata. Tworzący w tym czasie artyści odrzucili elegancję i dekoracyjność, które były charakterystyczne dla gotyku. Obrazy niderlandzkich mistrzów pędzla nabrały głębi, postacie i przedmioty odzyskały materialność i trójwymiarowość. Artyści zainteresowali się przyrodą – powstały pierwsze obrazy z krajobrazami. Niderlandzki realizm powstał i rozwijał się niezależnie od sztuki włoskiej. Zapoczątkował tak zwany północny renesans. Głównym ośrodkiem artystycznym była Flandria. Początkowo Renesans Północy występował tylko na terenie Niderlandów, na początku XVI wieku ważnym ośrodkiem stały się Niemcy.
Mistrzowie malarstwa niderlandzkiego
Nowy sposób widzenia świata po raz pierwszy pojawił się u Mistrza z Flémalle, którego identyfikowano z Robertem Campinem. Największym, niedoścignionym mistrzem piętnastowiecznego malarstwa niderlandzkiego jest Jan van Eyck. Jego dokładna data urodzenia i śmierci nie są znane, prawdopodobnie urodził się w roku 1390, a zmarł przed rokiem 1441. Razem z bratem Hubertem namalował słynny „Ołtarz Baranka Mistycznego”. Obraz znajduje się w katedrze w Gandawie, a przedstawia odkupienie ludzkości przez Chrystusa, który przedstawiony został pod postacią baranka. Inne kompozycje religijne van Eycka to między innymi „Madonna kanonika van der Paele”. Van Eyck jest także autorem wielu portretów, w tym „Zaślubiny Arnolfinich”. Przedstawicielem niderlandzkiego renesansu jest także Rogier van der Weyden. Jego obrazy zawierają sceny o bardzo dużym ładunku emocjonalnym. Postacie są niezwykle plastyczne. Twórczość van der Weydena oraz van Eycka wywarły ogromny wpływ na malarzy gotyckich Europy Północnej.